Fryderyk Chopin - Preludium A-moll

 

 3.02.2023

 

MODERNIZM - TWÓRCY, DZIEŁA, INNOWACJE (1890-1930) 3/100

 

 W najbliższych dwóch częściach cyklu głównym bohaterem będzie Fryderyk Chopin. W jego kompozycjach poszukamy najbardziej śmiałych rozwiązań harmonicznych. Po dłuższym namyśle doszedłem do wniosku, że najlepiej będą pasowały dwa utwory - Preludium a-moll, op. 28, nr 2 i ostatni segment Sonaty b-moll op. 35.

Czasami zastanawiamy się, jak mogłaby potoczyć się historia muzyki, gdyby przedwcześnie nie odeszli wielcy kompozytorzy. Tak jest właśnie w przypadku najwybitniejszego polskiego twórcy. Zmarł w 1849 roku w wieku zaledwie 39 lat. Rozwijająca się choroba sprawiła, że tak naprawdę już wcześniej musiał znacznie ograniczyć pracę. W latach 1844-1846 powstało stosunkowo niewiele nowej muzyki, w 1847 śladowa ilość, w ostatnich miesiącach praktycznie nie mógł już pracować.

W przypadku tak kreatywnego kompozytora jak Chopin, mogła to być naprawdę intrygująca wycieczka w stronę nieznanych brzmień i harmonii. Dlatego z dużym prawdopodobieństwem można założyć, że gdyby zdołał dożyć, powiedzmy, do 60 roku życia, w jeszcze większym stopniu przyczyniłby się do powstania nowych nurtów muzycznych. Ewolucja jego języka muzycznego wskazuje różne tropy. Być może tym najważniejszym byłby impresjonizm.  Szczególnie instruktywne są przykłady z ostatniego okresu twórczości, choć nie tylko. Przede wszystkim zwróciłbym uwagę na coraz bardziej wysublimowaną fakturę oraz wyczulenie na niuanse kolorystyczne.

W twórczości Chopina w zalążkowej formie pojawiają się koncepcje impresjonistyczne i ekspresjonistyczne. A propos impresjonizmu, kłania się choćby Barkarola Fis-dur op. 60 (1846). Protoekspresjonistycznych wątków można doszukać się w finale Sonaty b-moll (1936-1939). Dokładnie chodzi o charakter materiału dźwiękowego, który, jako żywo, kojarzy się ze szkołą schönbergowską z okresu ekspresjonistycznego. Przeważają w niej odcinki pozbawione wyraźnych odniesień tonalnych, chromatyka jest bardzo gęsta, praktycznie zanika czynnik melodyczny.

Pierwszy przykład będzie mniej drastyczny od tego, który pojawi się w kolejnej części cyklu. Prawdopodobnie w latach 1831-1839 powstawało preludium a-moll, które jest częścią słynnego opusu 28 (24 preludia). Chopin był nowatorem swoich czasów, znacznie rozwinął fakturę fortepianową. Szczególnie godne uwagi są jego eksploracje harmoniczne. Preludium a-moll wymykało się ówczesnym standardom przynajmniej na kilku polach muzycznego przekazu. Bardzo nietypowa była melodyka, rytm i struktura interwałowa. Szokować musiała gęsta chromatyka. Preludium jest oznaczone jako a-moll, jednak tak naprawdę nie ma jasnej ekspozycji tonalnej. Tonacja a-moll pojawia się dopiero pod koniec utworu! Krótko rzecz ujmując, jak na ówczesne standardy, była to awangarda pełną gębą.

 

Płyta godna uwagi związana z tematem:

Fryderyk Chopin - 24 Préludes, Op. 28; Préludes Nr. 25, Op. 45; Nr. 26, Op. Posth.- Martha Argerich (1977)

W przypadku Chopina wybór nagrań jest naprawdę spory. Co ważne, jest z czego wybierać. Chciałem polecić inny album, jednak zdecydowałem, że poświecę mu więcej miejsca w przyszłości, jako przykład nieortodoksyjnej interpretacji żelaznej klasyki. Marthy Argerich nie trzeba chyba nikomu polecać, bo przecież w Polsce ta znakomita pianistka w dużym stopniu jest kojarzona z naszym najwybitniejszym kompozytorem. Nie tylko za sprawą zwycięstwa w konkursie chopinowskim (1965), ale także jedną z największych kontrowersji w historii tegoż konkursu. Kłania się X Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina, który odbył się w 1980 roku. Argerich, która była wtedy jurorem, postanowiła demonstracyjnie zrezygnować na znak protestu po tym, jak do finału nie dostał się jej faworyt, Ivo Pogorelić. Gorąca latynoska krew. Najważniejsze jest jednak to, że Chopina gra znakomicie!