Soft Machine - Backwards (2002)

 

26.07.2024

 

Sukcesywnie będę powracał do nagrań koncertowych kanterberyjskiego bandu. Zaiste, jest z czego wybierać. Szczególnie jeśli chodzi o najbardziej chwalebny okres działalności orkiestry. Dynamika zmian była wówczas bardzo duża. Band stale zmieniał swoje oblicze, co doskonale słychać na niniejszym wydawnictwie.

„Backwards” zawiera nagrania koncertowe z różnych okresów. Pierwsze pochodzą z listopada 1969 roku, gdy ukonstytuował się septet, Kolejne zarejestrowano w maju 1970 roku, w momencie gdy Soft Machine grał już jako kwartet. Płytę dopełnia znakomita, ponad dwudziestominutowa wersja ,,Moon In June”, zrealizowana w dwóch etapach. Najpierw powstała pierwsza część zarejestrowana w listopadzie 1968 roku w nowojorskim „Record Plant”. Materiał uwiecznił samodzielnie Robert Wyatt. Druga część, już z pomocą kolegów z zespołu, powstała mniej więcej w połowie 1969 roku w Anglii (brak dokładnych danych). Na „Backwards” jakość zapisu jest różnorodna: od znakomitego stereofonicznego dźwięku w „Moon In June”, poprzez bardzo dobre mono z koncertu londyńskiego z 1970 roku do co najwyżej akceptowalnego zapisu monofonicznego z występów septetu z listopada 1969 roku.

„Backwards” jest bardzo cennym wydawnictwem. Znajdziemy na nim pierwotną wersję „Moon In June”, nagraną przez Roberta Wyatta. Ciekawostką są dwie kompozycje („Facelift”, „Hibou, Anemone And Bear”) nagrane przez zespół w momencie, gdy występował jako septet. Dołączenie czterech muzyków grających na instrumentach dętych wniosło sporo zmian w samej muzyce, skierowując ją mocno w stronę jazzu nowoczesnego. Słychać nawiązania zarówno do post-bopu, jak i free jazzu. Szkoda, że zachowały się tylko dwa nagrania z tego koncertu, gdyż okres septetu (październik-grudzień 1969) jest bardzo słabo udokumentowany w sensie fonograficznym. Nieliczne utwory z tego okresu można znaleźć na „Peel Sessions” („Mousetrap” /„Noisette”/ „Backwards”/„Mousetrap Reprise”/„Esther's Nose Job” i „BBC Radio 1967-1971” („Mousetrap”/ „Noisette”/„Backwards” /„Mousetrap Reprise”/„Esther's Nose Job”. W sumie to identyczne nagrania jak na „Peel Sessions”, tyle że posiadające lepszą jakość dźwięku (ponadto pojawia się jeszcze „Instant Pussy”).

Niewątpliwie przydałoby się jakieś wydawnictwo koncertowe z okresu septetu. W obecnym stanie rzeczy jest to dość słabo znany okres działalności zespołu. Trzeba pamiętać o tym, że w tym czasie muzyka grupy szybko ewoluowała, zmieniając swoje oblicze niemal z miesiąca na miesiąc. Tymczasem albumy studyjne ukazywały się w cyklu rocznym, siłą rzeczy nie mogąc ukazać w pełni bogactwa i subtelności licznych transformacji. Muzyka septetu mogła w pełni rozwinąć koncepcje, które zaczęły świtać muzykom już w czasie rejestracji „Volume Two”, kiedy to nie mogli jeszcze wykorzystać partii instrumentów dętych w takim zakresie, w jakim sobie zamierzyli. Jak zwykle w przypadku Soft Machine, chodziło o permanentne problemy finansowe. Rozszerzony skład personalny stwarzał świetne pole do eksperymentów, szczególnie dla Mike’a Ratledge'a, który w tym okresie wykazywał predylekcje do komponowania utworów o bogatych teksturach. Poszerzony aparat wykonawczy mógł znakomicie uwydatnić ich walory. 

Godne uwagi są  trzy utwory zarejestrowane 21 maja 1970 roku w czasie koncertu w studiu BBC. Mamy możność zapoznać się z blisko dwudziestominutową wersją „Facelift”, nieco inną niż na „Third”, co bynajmniej nie dziwi znając improwizatorskie zapędy muzyków. „Moon In June” trwa wprawdzie tylko nieco ponad siedem minut, nie zmienia to faktu, że wersja jest znakomita. Uwagą przykuwają szczególnie partie solowe Ratledge'a na organach oraz improwizacje Wyatta, który śpiewa scatem, wykorzystując jednocześnie echoplex. Nie sposób nie wspomnieć o brawurowym wykonaniu „Esther's Nose Job”. Słychać, że w tym czasie grupa była w kapitalnej formie i dosłownie tryskała pomysłami. Zachwyca świeżość partii improwizowanych, nienaganne wyczucie formy i doskonałe zgranie. Oszałamia mnóstwo zmian tempa i dynamiki. Brzmienie czteroosobowego organizmu jest niezwykle bogate, co rusz jesteśmy zaskakiwani jakimiś niekonwencjonalnymi rozwiązaniami aranżacyjnymi. W finale Robert Wyatt nagle przerywa improwizacje wokalne, aby dać upust swojej frustracji, związanej z faktem, że jego partie wokalne były stopniowo rugowane. Wygłasza na ten temat osobliwy komentarz, by następnie powrócić do dalszego śpiewania.

 

Ocena: 8/10

------------------------------------------------------------------------------------------------------

Soft Machine - Backwards (2002)

1. Facelift (18:49)
2. Moon In June (7:38)
3. Esther's Nose Job (12:55)
4. Facelift (8:32)
5. Hibou Anemone And Bear (4:00)
6. Moon In June (demo) (20:46)

 

Skład:

Hugh Hopper - gitara basowa 
Mike Ratledge - elektryczny fortepian, organy Lowreya
Robert Wyatt - perkusja, śpiew

Mark Charig - trąbka
Elton Dean - saksofon altowy, saxello
Lyn Dobson - saksofon sopranowy i tenorowy 
Nick Evans - puzon