Gentle Giant w latach 1977-1980. Przyczyny artystycznego upadku

 

25.05.2024

 

Kryzys twórczy, który dopadł Gentle Giant w latach 1977-1980 był ewidentny. Trudno znaleźć osoby, które zachwycałyby się ich płytami nagranymi w tym okresie. Bynajmniej nie chodzi tylko o miłośników rocka progresywnego, ale praktycznie wszystkich rockfanów. W niniejszym tekście pokrótce postaram się zebrać i omówić najważniejsze przyczyny artystycznego upadku zespołu.

W pewnym sensie do tematu można podejść analogicznie, jak do rozprawy dotyczącej upadku I Rzeczpospolitej. Nie można przecież skupić się li tylko na kwestiach wewnętrznych, godne namysłu są również wątki „geopolityczne”. W jakim stopniu w grę wchodziły uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne? W pierwszym przypadku chodzi o ogólną sytuację na rynku muzycznym. Drugi wątek dotyczy całokształtu zagadnień związanych z działalnością zespołu, na przykład relacjami interpersonalnymi, poziomem kreatywności. Problemy Łagodnego Olbrzyma warto ukazać w szerszym kontekście. Inni prominentni przedstawiciele rocka progresywnego częstokroć mieli podobne dylematy. Również, w większym lub mniejszym stopniu, zagrażały im „czynniki zewnętrzne” (np. ekspansja punk rocka, fala disco). Niektórzy, co bardziej świadomi, być może zdawali sobie sprawę, że najlepsze lata mają już za sobą.

Pierwsze symptomy kryzysu były już zauważalne na „Interview” (1976). Co bardziej krytyczni słuchacze mogą sięgnąć jeszcze dalej wstecz. W zasadzie już na „Power And The Glory” (1974) zespół nie zaproponował nic nowego. Z wolna formuła grania stawała się coraz bardziej konserwatywna i przewidywalna. Nie inaczej było w przypadku „Free Hand” (1975), płyty udanej, wszelako nie emanującej przesadną świeżością. W połowie lat 70. trudno było nie zauważyć, że pewna formuła grania wyczerpała się. W przypadku Gentle Giant i wielu innych twórców z kręgu rocka progresywnego widziałbym jeszcze inny dość istotny problem. Punk-rockowa rewolta, ekspansja disco i generalnie postępująca komercjalizacja rynku muzycznego wymusiły na wykonawcach zmiany. Problem w tym, że nie każdy był zdolny dokonać transformacji, aby jakoś poradzić sobie w nowych czasach. Ostatnie trzy płyty studyjne Gentle Giant są dla mnie przykładem zagubienia w nowej rzeczywistości muzycznej. Obok weny twórczej zabrakło także pomysłu na „Nową Muzykę”. Panowie z Genesis i Yes okazali się artystami na tyle uniwersalnymi, że potrafili odnaleźć się w różnych sytuacjach. „Tormato” i „…and then there were three…” to dobre przykłady jeszcze z lat 70., z kolei różne ejtisowe albumy Genesis i „90125” Yes pokazywały, że nawet w zgoła odmiennych czasach potrafią, po odpowiednim liftingu, nadal świetnie sobie radzić. Z jednej strony był to przykład komercjalizacji, jednakże z drugiej, także pewnej elastyczności i uniwersalizmu.

Faktem jest, że muzycy nie stali w miejscu, wszak odrzucili formułę „festiwalu powtórek”. Olbrzym niby próbował jakoś zredefiniować swoją muzykę, ale wypadło to bardzo blado. Jego bardziej mainstreamowa odmiana rocka okazała się jałowa i mało atrakcyjna. Zabrakło kilku niezbędnych atutów, które mogły zapewnić przetrwanie w nowych czasach. Które były decydujące? Wena twórcza, charyzmatyczny frontman, umiejętność pisania bardziej chwytliwych piosenek, nowy pomysł na image. Długo można spekulować... Do myślenia daje także fakt, iż żaden z kluczowych muzyków bandu (bracia Shulmanowie, Kerry Minnear) nie zdecydował się później poważniej zaistnieć na rynku muzycznym.

Nieco innym przypadkiem jest Magma. Band Vandera nawet w XXI wieku poczynał sobie niezgorzej. Potrafił nawet  nagrywać albumy, które niejednokrotnie były lepsze od niektórych krążków z lat 70. To rzecz wręcz niespotykana w dzisiejszym „progresywnym” światku. Z drugiej strony, nie sposób nie zauważyć daleko posuniętego skostnienia, galerii autocytatów, nieustannego powielania tych samych schematów. Słowem, zamknięcia się w obrębie ustalonej już wiele lat temu konwencji. Jeden jedyny raz, gdy zespół postanowił wreszcie gruntownie odświeżyć swoje oblicze („Merci”), zapachniało „kaszanką po francusku”. Słuchając płyt Magmy nagranych w XXI wieku ma się wrażenie, jakby dźwiękowy wehikuł czasu przeniósł nas do lat 70. Tak, jakby w ciągu ostatnich 40 lat nic w muzycznym świecie się nie wydarzyło. Taką postawę trudno uznać za postępową, ba, jest to wręcz wzorcowy przykład muzyki w stylu retro. Paradoksalnie, tak kończą czasami twórcy, którzy w okresie „burzy i naporu” kroczyli w awangardzie postępu.

Gentle Giant mógł rzecz jasna próbować nagrywać kolejną wersję „Octopus” czy też „ Three Friends”, tyle że takie podejście do muzyki byłoby  antytezą progresywności. Gdy artyści zorientowali się, że w dużym stopniu są już wypaleni, ponadto koniunktura i tendencje na rynku muzycznym nie są dla nich korzystne, postanowili zakończyć muzyczną podróż. Mogli to uczynić nieco wcześniej, jednak, z drugiej strony, znamy multum wykonawców, którzy trwali na scenie w nieskończoność, niejednokrotnie wprawiając w zażenowanie nawet swoich najwierniejszych fanów.