Milton Nascimento & Lô Borges – Clube da Esquina (1972)

 

16.09.2023

 

Każdy ma swoją klasykę. My zazwyczaj skupiamy się na zachodnim kręgu kulturowym. W rezultacie częstokroć nie znamy sztandarowych płyt z innych kontynentów. W tym przypadku w grę wchodzi muzyka latynoska. „Clube da Esquina” to jeden z najważniejszych albumów nagranych w Brazyli. Doskonała wizytówka MPB - Música Popular Brasileira, która w latach 70. przeżywała swoje najlepsze chwile.

W 1971 roku Nascimento wraz z zaproszonymi przyjaciółmi wynajęli dom w Praia de Piratininga na wschód od Rio. To właśnie tam powstał materiał, który światło dzienne ujrzał w 1972 roku. W nagraniach uczestniczyła śmietanka muzyków brazylijskich. Niektórzy z nich byli w apogeum swoich możliwości twórczych, inni mieli w pełni objawić swój talent jeszcze w tej dekadzie. Warto wymienić najważniejszych: Deodato (aranżacje partii smyczkowych), Wagner Tiso (organy, fortepian, elektryczny fortepian), Toninho Horta (gitara, instrumenty perkusyjne, chórki), Beto Guedes (gitara basowa, altówka, śpiew), Robertinho Silva (perkusja, instrumenty perkusyjne). Okładka „Clube da Esquina” przez lata wzbudzała emocje słuchaczy, tym bardziej, że była z nią związana enigmatyczna historia. Dopiero po kilkudziesięciu latach udało się dotrzeć do osób, którym zrobiono zdjęcie. Co ciekawe, nawet nie wiedziały, że trafiły na okładkę jednej z najsłynniejszych płyt wydanych w Kraju Kawy. Zdjęcie w czasie swoich wojaży wykonał  Carlos da Silva Assunção Filho, lepiej znany jako Cafi.

Milton Nascimento to jedna z największych ikon muzyki brazylijskiej.  W samych superlatywach wypowiadali się o nim nie tylko prominentni artyści z kraju Pelégo i Garrinchy, ale także gwiazdy światowego formatu, by wymienić tylko takie postacie, jak: Paul Simon, Herbie Hancock, Wayne Shorter, Pat Metheny. 20-letni Lô Borges wypłynął na szersze wody dopiero dzięki „Clube da Esquina”.  Zaśpiewał w sześciu kompozycjach i trzeba przyznać, że żadną miarą nie są to drugorzędne pozycje. Na dwupłytowy album trafiło w sumie 21 kompozycji. Tytuł „Clube da Esquina” (Klub na rogu) odnosi się do kolektywu muzyków, którzy uczestniczyli w nagraniach. Do tego grona można również zaliczyć  autorów tekstów, poetów, aranżerów i kompozytorów.

 W kontekście „Clube da Esquina” koniecznie trzeba wspomnieć o podglebiu socjopolitycznym. Od 1964 roku w Brazylii rządziła krwiożercza junta wojskowa, która do władzy doszła dzięki imperialistycznej polityce Stanów Zjednoczonych. To bynajmniej nie jedyny taki przypadek w Ameryce Łacińskiej, gdy Wujek Sam torował drogę do władzy okrutnym dyktaturom wojskowym. Najbardziej znany jest krwawy zamach stanu w Chile i rządy zamordystycznej junty Pinocheta. Na „Clube da Esquina” nie znajdziemy bezpośrednich nawiązań do terroru, bowiem cenzura bezwzględnie karczowała wszelkie nieprawomyślne tendencje w sztuce. W „Paisagem Da Janela” udało się jednak subtelnie przemycić przekaz dotyczący realiów politycznych.  Odwołanie do słynnego bohatera rewolucji meksykańskiej, Emiliano Zapaty, w prześlicznym „Tudo Que Você Podia Ser” również nie jest przypadkowe.

Profil stylistyczny płyty jest wielobarwny. Słychać subtelne odwołania do popu, chodźmy spod znaku The Beatles, jednak zawsze jest to przefiltrowane przez tradycję muzyki brazylijskiej, dlatego nie ma to wiele wspólnego z jakkolwiek pojętym epigonizmem. Podobnie jest w przypadku nawiązań do psychodelii. Głównym rdzeniem stylistycznym są różne odmiany brazyliany - Música Popular Brasileira,  bossa nova, samba, muzyka ludowa z Kraju Kawy. Dopełnieniem całości są nawiązania do muzyki klasycznej, „miękkiego” rocka progresywnego, fado. Rozbuchany eklektyzm oraz ogromna inwencja melodyczna sprawiają, że „Clube da Esquina” kojarzy mi się trochę z beatlesowskim „Białym albumem”. Na wysokim poziomie jest zarówno songwriting, jak i sfera wykonawcza. Ot, choćby „Tudo Que Você Podia Ser”, w którym pojawiają się różne pomysły na wykorzystanie gitar - akustycznej, 12-strunowej i elektrycznej.

Trudno nie zwrócić uwagi na doskonałe harmonie wokalne i różne ciekawe rozwiązania aranżacyjne. Nawet w zdawałoby się prostych piosenkach  pojawiają się niekonwencjonalne rozwiązania. Wyrafinowane akordy, bogata struktura interwałowa (np. nony, septymy), subtelne desenie rytmiczne. Muzyka jest komunikatywna, nierzadko wręcz przebojowa, jednocześnie wysokich lotów, co w obrębie szeroko pojętego popu nie jest przecież normą. Jeśli jest coś takiego, jak wyrafinowana prostota, to „Clube da Esquina” dobrze pasuje do tej kategorii. Muzyka brazylijska kojarzy się z charakterystycznym groovem, silnie wyeksponowaną tkanką rytmiczną. Tymczasem na „Clube da Esquina” proporcje układają się zgoła inaczej. Na pierwszym planie jest przede wszystkim bogata tkanka melodyczna, istotną rolę odgrywa również harmonia. Sześć lat później Milton Nascimento będzie firmował już tylko własnym nazwiskiem „Clube da Esquina 2”. Ostateczny rezultat nie będzie już tak piorunujący, jednak zdecydowanie zadowalający, podobnie jak w przypadku praktycznie wszystkich płyt artysty nagranych w latach 1972-1978.

 

    ----------------------------------------------------------------------------------------------------------

Milton Nascimento & Lô Borges – Clube da Esquina (1972)

1. Tudo que você podia ser 2:53
2. Cais 2:42
3. O trem azul 4:02
4. Saídas e bandeiras nº 1 0:43
5. Nuvem cigana 2:56
6. Cravo e canela 2:28
7. Dos cruces 5:18
8. Um girassol da cor de seu cabelo 4:09
9. San Vicente 2:44
10. Estrelas 0:27
11. Clube da Esquina nº 2 3:36
12. Paisagem da janela 2:55
13. Me deixa em paz 3:01
14. Os povos 4:27
15. Saídas e bandeiras nº 2 1:27
16. Um gosto de Sol 4:17
17. Pelo amor de Deus 2:02
18. Lilia 2:30
19. Trem de doido 3:56
20. Nada será como antes 3:20
21. Ao que vai nascer 3:20

Skład:
Milton Nascimento - śpiew, fortepian, gitara akustyczna
Lô Borges - śpiew, gitara akustyczna i rytmiczna, fortepian, instrumenty perkusyjne
Tavito - gitary, śpiew
Toninho Horta - gitara, gitara basowa
Nelson Angelo - gitara, instrumenty perkusyjne, fortepian
Wagner Tiso - aranżacje partii orkiestry, organy, fortepian, elektryczny fortepian
Eumir Deodato - aranżacje partii orkiestry
Paulo Moura - dyrygent
Beto Guedes - gitara, gitara basowa, śpiew, instrumenty perkusyjne
Robertinho Silva - perkusja, instrumenty perkusyjne
Luiz Alves - kontrabas, gitara basowa, instrumenty perkusyjne
Rubinho - perkusja, instrumenty perkusyjne
Paulinho Braga - instrumenty perkusyjne
O Povo - śpiew
Alaíde Costa - śpiew